[r] قىرعىز ەلىبىزدىن زالقار ماناسچىسى - جۉسۉپ ماماي 1918-جىلى 4- ايدا قىزىلسۇۇ قىرعىز اپتونوم وبلاس اقچئىي وودان قارابۇلاق ايىلى مەركەچ قىشتاعىندا چارباچى ۉي بۉلۅۅسۉندۅ جارىق دۉينۅگۅ كۅز اچقان . 6 جاشىندا مولدو قوجولوردۇن قولۇنا وقۇۇعا بەرىلگەن . كىيىنچەرەەك جاڭىچا مەكتەپتە وقۇعان . 8 جاشىنان ۅز اعاسى جانا ۇستازى بولعون بالباي مامايدىن جەتەگىندە «ماناس » ەپوسۇن وقۇۇعا جات الۇۇعا باشتاعان . ەس تارتقاندان باشتاپ ەلە كۅرگۅنۉ «ماناس» ، سۉيگۅنۉ «ماناس» بولدۇ .
1934-جىلى كۉز كۉندۅرۉنۉن بىرىندە بالباي ۅمۉر بويۇ توپتوعون ، بۇلعارى قۇرجۇندۇن ەكى كۅزۉ لىق تولعون «ماناس» ەپوسۇ باشتاعان داستان ، تارىحى كىتەپتەر ، قول-جازما ماتەرىيال ، چۅنتۅك قاتىرەلەردى جۉسۉپكۅ ۇلۇۇ تىلەكتەرىن قوشۇپ تاپشىرىپ بەرەت . جۉسۉپتۉن ۉستۉنۅ ماناسچىلىق ۅنۅرۉنۉن وور جووپكەرچىلىگى جۉكتۅلۉپ . «ماناس» تى قۇنۇت قويۇپ بىشىقتاپ وقۇۇ كۉنۉمدۉك تۇرمۇشۇنۇن ەڭ مانىلۉۉ مازمۇنۇنا ايلانات . بالا كەزىنەن تاانىشقان «ماناس» جۉسۉپتۉن قانىنا قانداي ، جانىنا جانداي سىڭىپ كەتتى . انىن «ماناس» قا سىڭىرگەن ەمگەگىن ۅلچۅۅگۅ ۅلچۅم ، ايتاارعا سۅز جەتبەيت . ماناسچىعا قويعون ەلدىن شارتىندا «ماناس» تى 40 جاشتان اشقانسوڭ ايتماق ، بولسو« ماناس »تى ماناسچىداي ايتۇۇ . جۉسۉپ ەلدىن تالابىن اتقارىپ دىتىنە جاققان بولچۇ . ال تويدو ، اشتا ، كۅچۅ ئچكەن جەردە ، تۉنۅككۅولتۇرعان كۉندۅردۅ ، ەل جايلووعو چىققان مەزگىلدە ، ەلدىن ۉمۉتۉن جەردە قويبوي «ماناس» تى گۉرپۉلدۅپ ايتىپ بەردى . «ماناس»تان ىستىتىك باارلانعان قاقشاال ەلى جۉسۉپكۅ ىراازى بولۇپ ، اعا وشول كەزدە «ماناسچى» دەگەن ارداقتۇۇ اتاقتى بەرىشكەن .
جۉسۉپ بىر مەزگىل بەدەل تاش جولۇندا باجىگەرلىك قىزماتىن ىشتەدى . كىيىنچەرەەك دىيقانچىلىق ۅندۉرۉۉنۉن جاڭىچا جەر ايدوو ەمگەگىنە قاتىشتى . 1950-جىلدار مەركەچتە تۇرۇقتۇۇ قۇرۇلعان جاڭى مەكتەپتىن وقۇتۇۇچۇسۇ بولدۇ . ال مەركەچتىن وقۇپ جاتقان بىرىنچى ۇرپاق بالدارىنا «ماناس» تى سۉيلۅدۉ .كۅرگۅن تارىحى كىتەپتەرىندەگى مازمۇنداردى ، ۅزۉ بىلگەن بىلىمدەردىن باارىن ۉيرۅتتۉ . 1960-جىلى 10- ايدا اپتونوم رايوندۇق كۅركۅم ۅنۅرچۉلۅر بىرىكمەسىنىن تەڭىر توو ەتەكتەرىنە تۉشكۅن ەلدىك ادابىيات ، تارىح قازىنالارىن قازۇۇ ، توپتووگۇرۇپپاسىنىن مۉچۅلۅرۉ قالىڭ ەلدىن بىر ووز جاقتووسۇ ، كۅرسۅتۉۉسۉ بويۇنچا جۉسۉپتۉ ىزدەپ تابىشىپ ، «ماناسچى» دەپ تىزىمگە الىشتى . جۉسۉپتۉن ۇشۇ ساپار «ماناس» تان 38000 ، «سەمەتەي» دەن 27000 ، «سەيتەك» دەن 13000 ، «كەنەنىم» دەن 16000 ، «سەيىتىم» دەن 2800 ساپ ماتەرىيال جازىپ الىندى . ەشمات ، تەمىر سىياقتۇۇ زامانداش ماناسچىلار مەنەن جۉز كۅرۉشۉپ تاانىشتى . ماناسچىلىق ۅنۅرۉنۉن العاچقى باساكەسى ۇشۇندايچا باشتالدى . « ماناستىن تويۇ» ، «كۅكۅتۅيدۉن اشى » ، »كەنەنىم » دەن ۉزۉندۉلۅر حانزۇ تئلى جانا ۇيعۇر تىلدەرىنە قوتورۇلۇپ ، وشول كەزدەگى «ەل ادابىياتى » ، «تىيانشان » ، «تاارىم » ، «شىنجاڭ گەزىتى» قاتارلۇۇ باسما بەتتەرىندە جارىق كۅردۉ .1964-1966- جىلدار 2- ىرەتتىك «ماناس» تى توپتوو قىزماتى جۉرگۉزۉلۉپ جۉسۉپ ماماي «ماناس» تىن الدىنقى بۅلۅكتۅرۉن تولۇقتاپ ايتقاندان سىرت 6- ۇرپاق «اسىلباچا-بەكباچا» دان 45000 ساپ بۉتكۉل «ماناس» تىن التى ۇرپاعىنان بولۇپ 196500 ساپ ىر جازىپ الىندى . ۇشۇ جىلى جۇڭگو فولكىلورچۇلۇق القاعىندا ەپوس جوق دەگەن قاراش تۉپتۅن جويۇلۇپ «ماناس» باشتاعان 3 چوڭ ەپوس جۇڭگوعو تاانىلدى .
1966- جىلى باشتالعان جۇڭگو تارىحىنداعى « مادانىيات كۅڭتۅرۉشۉ» نۉن زالالى تىيىپ «ماناس» جانا ماناسچى از بولبوعون زىيانداردى تارتتى .
1978- جىلى 11- ايدا جۉسۉپ ماماي بەيجىنگە بارىپ «ماناس» تى قايتا باشتان ايتا باشتادى . مۇرداعى جازىپ الىنعان ماتەرىيالدار تۉپتۅن جوعولعون بولسودا ، التىن جانى امان قالعان جۉسۉپتۉن كۅكۉرۅگۉندۅگۉ «ماناس» جوعولبوعون ەلە . 1980-جىلى شىنجاڭ ۇيعۇر اپتونوم رايوندۇق ادابىيات ، كۅركۅم ۅنۅرچۉلۅر بىرىكمەسىنىن ورۇنباسار تۅرۅاعالىق مىلدەتى بەرىلىپ ، قىزماتى ۉرۉمچۉگۅ مۇقۇمداشتى . «ماناس» ەپوسۇن ىزىلدۅۅ ىشقاناسى دا قۇرۇلدۇ . جۉسۉپ 7- ۇرپاق «سومبىلەك» دەن 12000 ساپ ،«چىگىتەي» دەن 12300 ساپتى باشتان ايتىپ قاعازعا تۉشۉردۉ . 1983-جىلى «ماناس» تىن 8- ۇرپاعى تولۇق ايتىلىپ بۉتتۉ . جۉسۉپ مامايدىن ۋارىيانتى ازىرعاچا دۉينۅدۅ بار بولعون ۋارىيانتتار ىچىندە وقۇيالىعىنىن تولۇقتۇۇلۇعۇ ، تارىحى دەرەكتەردىن كۅپتۉگۉ، تىراگەدىيالىق اسەمدىگى ، وبۇرازدارىنىن دانا-سۉيكۉمدۉلۉگۉ ، تىلىنىن كۅركۅمدۉگۉ جىيىنچاقتاعاندا تارىحى ەپوسچۇلۇق باعىتىنا جەتكەندىگى مەنەن ايرمالانىپ، جوعورۇ باالانىپ ، دۉينۅلۉك وقۇرماندارى كۉنسايىن كۅبۅيۉپ باراتتى .
ۇشۇ كۉندۅ جۉسۉپ ماماي ش ۇ ا ر سىياسى كەڭەشتىن تۇرۇقتۇۇ مۉچۅسۉ، جۇڭگو ادابىيات -كۅركۅم ۅنۅرچۉلۅر بىرىكمەسىنىن مۉچۅسۉ ، جۇڭگو ەل ادابىيات-كۅركۅم ۅنۅرچۉلۅر قوومۇنۇن تۇرۇقتۇۇ مۉچۅسۉ ، ش ۇ ا ر «ماناس» ەپوسۇنا جەتەكچىلىك قىلۇۇ گۇرۇپپاسىنىن مۉچۅسۉ ، ش ۇ ا ر ادابىيات كۅركۅم ۅنۅرچۉلۅربىرىكمەسىنىن ورۇنباسار تۅرۅ اعاسى .